Δήμητρα Λάντου, Φιλελεύθερος

Ερωτήσεις προς τον CFA Society Cyprus (Σύνδεσμος Χρηματοοικονομικών Αναλυτών Κύπρου)

Προς δημοσίευση στις 6/1/2019

Απαντά η Στέλλα Ηλιάδου, αντιπρόεδρος του CFA Society Cyprus

Ποιες προοπτικές και ποιες προκλήσεις θα κληθεί να αντιμετωπίσει η οικονομία το 2019;

Το 2018 ήταν ένα καλό έτος για την οικονομία με τον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές μέχρι το τέλος του τρίτου τριμήνου να έχει φθάσει το 4%. Ο τομέας των ακινήτων και του τουρισμού σημείωσαν ιδιαίτερη άνοδο, ενώ οι εγγεγραμμένοι άνεργοι έχουν καταγράψει σημαντική μείωση. Κοιτάζοντας τους δείκτες εύκολα κάποιος μπορεί να συμπεράνει ότι η οικονομία βρίσκεται σε μια πολύ καλή πορεία ανάπτυξης και οι προοπτικές είναι θετικές. Παρόλα αυτά, η οικονομία βρίσκεται ακόμη σε μια μεταβατική κατάσταση και αυτό λόγω του ότι η ανάπτυξη έχει ως επί το πλείστον προέλθει από συνεισφορές που δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμες. Η πρόκληση για το 2019 θα είναι να οδηγηθεί η οικονομία σε μια σταθερή και υγιή πορεία, βασιζόμενη σε πιο γερές βάσεις και σε συνεισφορές με διαχρονικό χαρακτήρα.

Είμαστε έξι χρόνια μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2013. Πήραμε μάθημα από το πάθημά μας;

Αδιαμφισβήτητα το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην Κύπρο έχει αναδιαμορφωθεί αρκετά τα τελευταία έξι χρόνια, με τις τράπεζες να είναι τώρα ιδιαίτερα προσεκτικές και φειδωλές στις παραχωρήσεις νέων πιστώσεων. Υπήρξε μια περίοδος συρρίκνωσης και συγχώνευσης των τραπεζικών εργασιών και μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενώ οι νέοι τραπεζικοί κανονισμοί έχουν θέσει νέα (πιο αυστηρά) δεδομένα στη διαχείριση δανείων. Δεν παύει όμως η Κύπρος να βρίσκεται πολύ ψηλά στη λίστα όσον αφορά χρέος προς οικονομική δραστηριότητα, τόσο σε ιδιωτικό όσο και δημόσιο επίπεδο. Με τέτοιο υψηλό χρέος είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κινηθεί η εγχώρια οικονομία και να δημιουργηθούν νέα βιώσιμα έργα χωρίς την εισροή ξένων κεφαλαίων. Είναι για αυτό πολύ σημαντικό να επικεντρωθούμε σε τομείς ανάπτυξης που έχουν μακροπρόθεσμο ορίζοντα και δημιουργούν σταθερότητα στην οικονομία.

Αφήσαμε πίσω μας ένα μοντέλο ανάπτυξης που βασίζονταν επί το πλείστον στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τώρα διανύουμε μια νέα εποχή. Ποιοι θα πρέπει να είναι οι βασικοί άξονες ανάπτυξης της οικονομίας;

Βασικοί άξονες ανάπτυξης της οικονομίας θα πρέπει να είναι η ποιότητα και η διαχρονικότητα. Σε όποιο τομέα και να δραστηριοποιούμαστε, είτε αυτός είναι η καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων, η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων, ο τουρισμός ή η προσφορά επαγγελματικών υπηρεσιών, θα πρέπει να στοχεύουμε στην προσφορά υψηλού επίπεδου προϊόντων και υπηρεσιών. Επίσης, είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε σε έργα που είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμα και προσφέρουν επαναλαμβανόμενα εισοδήματα, δημιουργώντας έτσι ένα περιβάλλον σταθερότητας χωρίς σημαντικές κυκλικές διακυμάνσεις.

Ποιους νέους τομείς μπορούμε να αναπτύξουμε;

Ο τομέας των συλλογικών εναλλακτικών επενδύσεων είναι ένας ανερχόμενος τομέας για την Κύπρο που μπορεί να προσφέρει αρκετές προοπτικές στο μέλλον για επαναλαμβανόμενα εισοδήματα. Η νομοθεσία για το συγκεκριμένο τομέα έχει τα τελευταία χρόνια εξελιχθεί και εκσυγχρονιστεί για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των διαχειριστών και των επενδυτών. Ήδη ο τομέας αυτός προωθείται αρκετά από τους διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς και οι προσπάθειες αυτές άρχισαν να φέρνουν τα πρώτα αποτελέσματα ενώ οι ενδείξεις είναι αρκετά θετικές για το μέλλον.

Επίσης, ο τομέας των νεοσύστατων και ανερχόμενων επιχειρήσεων ειδικά αυτών της τεχνολογίας είναι κάτι το οποίο θα μπορούσαμε να προωθήσουμε και να στηρίξουμε ιδιαίτερα: είμαστε μια χώρα με αρκετούς απόφοιτους πανεπιστημίου, διαθέτουμε την απαραίτητη υποδομή υπηρεσιών για στήριξη τέτοιων επιχειρήσεων και είμαστε ένας συμφέρων οικονομικά προορισμός όσον αφορά τη λειτουργία τέτοιων επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη αυτού του τομέα θα προσέλκυε αρκετούς απόφοιτους από το εξωτερικό για εργοδότηση στην Κύπρο, αλλά και ξένα κεφάλαια που ψάχνουν να επενδύσουν σε καινοτόμες επιχειρήσεις.

Τι πρέπει να περιλαμβάνει το νέο μοντέλο ανάπτυξης ώστε να μην βασιζόμαστε είτε μόνο στον τουρισμό/ναυτιλία/υπηρεσίες;

Ο τουρισμός, η ναυτιλία και οι υπηρεσίες αποτελούν βασικούς πυλώνες της οικονομίας μας σήμερα και σίγουρα είναι τομείς στους οποίους πρέπει να συνεχίσουμε να επενδύουμε. Η περαιτέρω εξέλιξη σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει όπως προανάφερα να έρθει μέσω ενεργειών για αύξηση της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών και έργων με έμφαση στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα και τα επαναλαμβανόμενα εισοδήματα.

Εκτός από τους τομείς που αναφέρθηκα προηγουμένως, η εκπαίδευση είναι ένας άλλος ανερχόμενος τομέας, με σημαντικά οικονομικά οφέλη και συνεισφορά στην γενική οικονομία. Θα ήταν καλό όμως να τον εξελίξουμε σε σεβαστό ακαδημαϊκό επίπεδο έτσι ώστε να προσελκύουμε πιο υψηλού επιπέδου απόφοιτους που θα μπορούσαν μετά να διοχετευτούν και στην εγχώρια αγορά για εργοδότηση, αλλά και για τη δημιουργία νεοσύστατων επιχειρήσεων και καινοτόμων έργων. Ο τομέας της τεχνολογίας είναι ένας τομέας με αυξημένες ανάγκες εργοδότησης, αλλά με λίγους αναλόγως εγχώριους πανεπιστημιακούς απόφοιτους.

Ποια παραδείγματα άλλων χωρών θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε;

Είμαστε μια μικρή χώρα και σίγουρα πρέπει να έχουμε γνώση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων μας. Το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα που κατάφερε να μπει στον χάρτη των ξένων επενδύσεων και να αποκτήσει μια πολύ καλή φήμη όσο αφορά τον τομέα της τεχνολογίας, κάτι το οποίο θα μπορούσε να προωθήσει και η Κύπρος. Επίσης, χώρες όπως οι σκανδιναβικές θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπο για διάφορες μεταρρυθμίσεις, αλλά πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου, πρώτον τα μεγέθη κάθε οικονομίας και δεύτερον την κουλτούρα που χρειάζεται χρόνο να αναπροσαρμοστεί σε ριζικές αλλαγές.

Τι ρόλο έπαιξε ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός στην οικονομική κρίση των προηγούμενων χρόνων; Ποιες πρωτοβουλίες αναλάβατε προκείμενου να καταπολεμηθεί ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός;

Είναι αλήθεια ότι οι γνώσεις του γενικού πληθυσμού σε θέματα οικονομίας και χρηματοοικονομικών είναι λιγοστές, και ως εκ τούτου πολλές φορές ο κόσμος αφήνεται να επηρεάζεται από διάφορους ειδήμονες αλλά και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που πολλές φορές επικεντρώνονται στις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις κάθε γεγονότος. Ένα σημαντικό μέρος της έλλειψης γνώσης στο γενικό πληθυσμό είναι ότι δεν είναι όλες οι επενδυτικές ευκαιρίες κατάλληλες για όλους τους επενδυτές, και ότι το επενδυτικό πρόγραμμα για τον καθένα μας πρέπει να βασίζεται πρωτίστως στις ανάγκες μας και στο επενδυτικό προφίλ μας, ιδιαίτερα σε θέματα ανάληψης επενδυτικού κινδύνου.

Ως Σύνδεσμος έχουμε αποφασίσει να αναλάβουμε πρωτοβουλία ενημέρωσης βασικών αρχών των χρηματοοικονομικών, αρχίζοντας πρώτα από τους έφηβους που ενδέχεται σύντομα να αρχίσουν να παίρνουν τις πρώτες χρηματοοικονομικές αποφάσεις, αλλά και που έχουν τον μεγαλύτερο επενδυτικό ορίζοντα, επομένως οι αποφάσεις αυτές δύναται να έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο. Στόχος μας είναι σε λίγα χρόνια να προσφέρουμε ενημερωτικά σεμινάρια σε διάφορες ομάδες πληθυσμού λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της κάθε ομάδας.