(31/12/2017)

Ανοιχτές προκλήσεις για την οικονομία

Του Παναγιώτη Χρυσοστόμου*

Το 2018 είναι μια χρονιά αισιοδοξίας, αλλά και σημαντικών προκλήσεων για την κυπριακή οικονομία. Μετά την εμπειρία του μνημονίου, η οποία έληξε ομαλά και σχετικά σύντομα αφήνοντας πίσω της διδακτικά συμπεράσματα, η οικονομία έχει βελτιωθεί αισθητά, με την σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών και την επαναφορά της χρηματοδότησης από αυτές. Η ανεργία έχει μειωθεί κατά αρκετές μονάδες, χάρη κυρίως στην ζωηρή επαναδραστηριοποίηση των κατασκευών και του εμπορίου, οι ρυθμοί ανάπτυξης έχουν επανέλθει σε αρκετά ικανοποιητικά επίπεδα και το δημοσιονομικό ισοζύγιο έχει πλέον θετικό πρόσημο.

Αυτές οι θετικές επιδόσεις δεν θα πρέπει, ωστόσο, να ερμηνευτούν ως εξάλειψη των παθογενειών και των κινδύνων που αναδείχθηκαν και κορυφώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Ορισμένα μεγάλα ζητήματα παραμένουν άλυτα, με κυριότερα τα πολύ υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των μεγαλύτερων τραπεζών της χώρας και γενικότερα τα υψηλά επίπεδα ιδιωτικού χρέους επιχειρήσεων και νοικοκυριών, τα οποία χρήζουν περαιτέρω ολιστικής διαχείρισης, διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος νέας κρίσης εξαιτίας του επιβαρυμένου τραπεζικού χαρτοφυλακίου.

Οι προοπτικές της κυπριακής οικονομίας διαγράφονται ως θετικές, καθώς έχει αποδειχθεί η ανθεκτικότητα και η δυναμικότητά της, όπως και η ικανότητά της να είναι ευέλικτη, να αντιδρά στα σοκ και να βρίσκει εκ νέου πηγές οικονομικής ανάπτυξης. Η κρίση του 2013 ήταν ένα μεγάλο τεστ που πολλοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν ως «το τέλος του κυπριακού μοντέλου οικονομίας», βασισμένου στις υπηρεσίες. Κι όμως, πέντε χρόνια μετά, μπορούμε να πούμε πως έχουμε αντιμετωπίσει τα άμεσα προβλήματα της κρίσης, με γνώση όμως των πιθανών κινδύνων που έχουμε ενώπιόν μας, κάποιοι από τους οποίους είναι πολύ σημαντικοί.

Είναι λοιπόν αναγκαία η έγκαιρη και αποτελεσματική θωράκιση της κυπριακής οικονομίας έναντι αυτών των κινδύνων. Σε επιμέρους τομείς οικονομικής ανάπτυξης, ο τουρισμός και οι επαγγελματικές υπηρεσίες εξακολουθούν να διατηρούνται σε αρκετά υψηλά επίπεδα ανάπτυξης. Είναι, ωστόσο, απαραίτητη η περαιτέρω διασπορά και σε άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας όπου η Κύπρος ενδεχομένως να διατηρεί το συγκριτικό πλεονέκτημα, όπως είναι οι υπηρεσίες εκπαίδευσης, οι ιατρικές υπηρεσίες και φυσικά ο τομέας της ενέργειας ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας και των ανακαλύψεων φυσικών πόρων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Σε ό,τι αφορά στις επενδύσεις, η εκτίμησή μας ως CFA Society Cyprus είναι πως θα πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια για προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα σε διάφορους τομείς, οι οποίες θα έχουν πολλαπλά οφέλη τόσο άμεσα, όπως είναι η περαιτέρω μείωση της ανεργίας και η συνεισφορά στην οικονομική ανάπτυξη, όσο και έμμεσα, όπως είναι η ενίσχυση της τεχνογνωσίας και του σύγχρονου τρόπου διοίκησης σε εξειδικευμένους τομείς. Για να επιτευχθεί, ωστόσο, ο στόχος αυτός, πρέπει να βελτιωθούν περαιτέρω οι διαδικασίες που απαιτούνται, κυρίως από συγκεκριμένα τμήματα και εποπτικές αρχές.

Η χρονιά που μπαίνει είναι βεβαίως και έτος εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο, με κάποιες σημαντικές εστίες αβεβαιότητας τόσο γεωπολιτικής όσο και οικονομικής φύσης. Σε ό,τι αφορά το Brexit, για το οποίο η παγκόσμια και δη η ευρωπαϊκή κοινότητα μετράει πλέον αντίστροφα, η Κύπρος αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο από τα πλείστα ευρωπαϊκά κράτη από αυτή την εξέλιξη, λόγω των διαχρονικά στενών δεσμών της χώρας μας με το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εκτίμησή μας είναι πως το Brexit αναπόφευκτα θα επηρεάσει την κυπριακή οικονομία σε συγκεκριμένους τομείς, με έμφαση τον τουρισμό, όπου η χώρα μας έχει μια μεγάλου βαθμού εξάρτηση από τις αφίξεις Βρετανών. Ωστόσο, οι επιπτώσεις προβλέπονται ως διαχειρίσιμες, ενώ, εφόσον προηγηθεί η κατάλληλη προετοιμασία και αναζήτηση αμοιβαία επωφελών συμφωνιών, θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει και μια ευκαιρία για περαιτέρω δικτύωση και καθιέρωση της Κύπρου ως οικονομικού κέντρου, αν ληφθούν υπόψη ορισμένα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Παράγοντες όπως η συμμετοχή μας στην ευρωζώνη, το κυπριακό νομικό και εταιρικό σύστημα που σε μεγάλο βαθμό έχουν βασιστεί στο αγγλικό Δίκαιο, το ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον και η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού μπορούν να αποτελέσουν πόλο έλξης για εταιρείες που σήμερα έχουν την έδρα τους στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά επιθυμούν να διατηρήσουν την πρόσβασή τους στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο.

* Ο Παναγιώτης Χρυσοστόμου είναι πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Χρηματοοικονομικών Αναλυτών (CFA Society Cyprus)